Modül 6: Problem Çözme

Kursumuzun son modülü olan “Problem Çözme” yeterlik ana alanına gelmiş bulunmaktayız. Günlük yaşantımız içerisinde kimi zaman farkında olmadan kimi zamanda kendini açık bir şekilde gösteren problemler, çözümler üretmemiz gereken içerisinde belirsizlikleri barındıran üst bilişsel zihinsel süreçlerin etkin kullanıldığı durum ve olaylardır. DigComp çerçevesi kapsamında problem çözme yeterliği ise dijital teknolojilerin kullanımı sırasında karşılaşılan problemlere çözüm arayışlarını ve karşılan problem durumlarına dijital teknolojilerin kullanılarak çözüm üretilmesini içermektedir. Bu bağlamda teknik sorunların çözülmesi, bu sorunların ortaya çıkardığı durumlar başta olmak üzere tüm problem durumları karşısında çözüme götürecek teknolojik ihtiyaçların belirlenmesi, problem durumuna uygun teknolojik uygulama ve/veya cihazların seçilmesi, dijital teknolojilerin yaratıcı bir şekilde kullanılması ve tüm bu süreçlerde tespit edilecek dijital yeterlik boşluklarının belirlenmesi bu ana yetkinlik alanının kapsamını belirlemektedir. Bu kapsamında yansıttığı gibi “Problem Çözme” alanı, DigComp çerçevesinin diğer 4 alanındaki yeterlikleri de içeren bağlantılı bir yeterlik alanıdır. Yani diğer 4 ana yeterlik alanında problem çözme yeterliklerinin süreçte kullanıldığını sıklıkla gözlemleyeceğiniz gibi bu ana yeterlik alanı içerisinde de diğer 4 ana alanın yeterliklerinin işe koşulduğunu tespit edebileceksiniz. DigComp’un hiçbir alanını birbirinden bağımsız yeterlikler olarak düşünemeyiz ancak problem çözme ve güvenlik yeterlikleri tüm alanlarda var olan, o alan yeterliklerini yansıtan tüm becerilerde kendini gösteren çapraz yetkinliklerdir. Yani 1’den 3’e kadar olan yeterlik alanları doğrusal bir yapıdayken 4. ve 5. alanlar çaprazdır, diğer alanlar içerisinde de referanslanmaktadır. Biraz daha açacak olursak, problem çözme tek başına bir alan olmasına rağmen diğer tüm yeterlik alanlarının problem çözmenin unsurlarını içerdiği görülebilmektedir. Birinci alan olan Bilgi ve Veri Okuryazarlığında, problem çözmenin bilişsel boyutu olan “bilgiyi değerlendirme” yeterliğinin var olduğu görülmektedir. Aynı şekilde ikinci ve üçüncü alanlarda da (etkileşim, işbirliği, içerik geliştirme, bütünleştirme, yeniden düzenleme, programlama gibi)  problem çözmenin farklı unsurlarının var olduğu görülmektedir. Bu kapsamlı açıklamanın amacı, problem çözme yeterlik alanının öneminin daha net görülmesi ve anlaşılmasını sağlamaktır.

 

 

DigComp Yeterlik çerçevesinin son modülü olması sebebiyle şu açıklamayı da konunun detaylarını paylaşmadan vermek isteriz. DigComp dijital yeterlik çerçevesi katı kurallar ve sınırlar belirlemek yerine dijital yeterlikleri açıklamaya yöneliktir. Dijital yeterliğin hassas, tartışmalı yönlerinin de olduğu her birimiz tarafından fark edilen bir noktadır ancak DigComp’ta bu noktaya yer verilmemektedir. Örneğin yasal ve etik konularda katı kuralcı bir yaklaşımdan çok açıklayıcı bir yaklaşım gözlenmektedir. Bu bağlamda bir örnek olası için yasa dışı program indirmesi yapan bir bireyi dijital yetersizlikle tanımlayamayız. Programı yasal olmayan şekilde indirerek kullanan birey, ihlal ettiği lisansların, kuralların yani eylemlerinin sonuçlarının ve sorumluluklarının farkındadır çoğu zaman. Burada bireyin bilgi boyutunda sorun olmayıp davranış boyutunda doğru olmayan bir durum bulunmaktadır. İşte DigComp çerçevesinde bu anlamda davranışların beklenen ve arzu edilen şekilde oluşmasını sağlayacak bilgi, beceri ve tutumlar önerilerek yeterlilikler haritalandırılmıştır. Bu noktanın da bu şekilde açıklanarak, DigComp çerçevesinin yapısının daha net anlaşılacağını vurguladıktan sonra modül içeriğimize devam etmekteyiz.

 

 

Problem çözme DigComp’un diğer alanlarında da kendini gösteren çok boyutlu ve yaygın kullanımı olan bir üst bilişsel yeterliktir. Karşılaşılan sorunların, durumların ve konuların anlaşılmasını, bunların analizini, sentezini, tümevarımı ve tümdengelimi gerektiren üst düzey zihinsel süreçleri içermektedir. Bu süreçlerde dijital teknolojilerin, platformların, uygulamaların, cihazların gibi teknolojik araçların kullanımı bu alan yeterliği içerisinde değerlendirilmektedir. DigComp çerçevesi problem çözmeyi,  OECD raporundan alıntılayarak “Bireyin, çözüm yönteminin çok açık olmadığı problem durumlarını anlamak ve çözmek için üst bilişsel becerilerini işe koşma kapasitesidir. Yapıcı ve yansıtıcı bir aktif vatandaşlık potansiyelini gerçekleştirmek için bu tür durumlarla meşgul olma isteğini içermektedir” şeklinde tanımlamaktadır (OECD, 2014). Teknolojik çözüm ise bir sorunu, problemi çözmek için teknolojiyi (ve/veya mühendisliği) kullanma girişimini ifade etmektedir. Bu kapsamda bu yetkinlik alanı teknik sorunlarının çözümünü, dijital kaynakların ve ihtiyaçların belirlenmesini, ihtiyaca ve amaca yönelik en uygun teknolojilerin ve araçların seçimini, bu seçimlerin bilgi temelli karar verme sürecini de kapsayan; dijital araçlarla kavramsal ve olgusal sorunları çözme, bilgi, yenilikçi süreç ve ürünler yaratılmasını sağlayacak şekilde teknolojilerin kullanılmasını; bireylerin kendi yeterlik boşluklarını tespit ederek güncellemesini ve diğer bireylere de yeterlik boşluklarını giderecek yönde rehberlik etmesini içermektedir (Vuorikari, R. (2016).  DigComp 2.1. çerçevesinde ise problem çözme yeterlik ana alanı, dijital ortamlarda ihtiyaç ve sorunları belirlemek, kavramsal sorunları ve problem durumlarını çözmek, süreçleri ve ürünleri yenilikçi bir yaklaşımla kullanmak ve dijital teknolojilerdeki gelişmelerden haberdar olmak şeklinde tanımlanmaktadır (EU Commission, 2019). Bu tanımdan da hareketle problem çözme ana yeterlik alanı 4 alt yeterlik alanına ayrılmakta ve her alt yeterlik alanı da temel, orta ve ileri düzeyde farklılaştırılmaktadır.

Problem Çözme Süreci (Hayes, 1989)

 

5.1. Teknik Problemlerin Çözülmesi

Ref: Resim Freepik sitesinden alınmıştır.

Bu alt yeterlik alanı cihazları çalıştırırken, dijital teknolojileri ve ortamları kullanırken karşılan teknik sorunların tespit edilmesini ve temel düzeyden ileri düzeye karmaşık yapısı olan bu sorunları çözme yeterliklerini içermektedir. Bu bağlamda bu yeterliklere sahip bireyler, karşılaştıkları problem durumlarında problemi net tanımlayabilirler, çözüm için alternatifler ve stratejiler belirleyebilirler, çözüm üretebilirler, çözemediklerinde bu boşlukları giderecek şekilde başkalarından rehberlik alırlar. Birey yeni bir program, cihaz veya platformu kullanırken karşılaştığı problemli durumları tanımladıktan sonra bunları çözmeye isteklilik göstermektedir, yardım alacağı kaynakları ve kişileri bilmektedir ve alternatif çözüm yolları geliştirebilmektedir. Bu noktada sürecin yapısı, problem durumunun karmaşıklığı ile doğru orantılı olarak şekillenmektedir.

5.2. Teknolojik İhtiyaçların ve Çözümlerinin Belirlenmesi

Ref: Resim Freepik sitesinden alınmıştır.

Bu alt yeterlik alanı, ihtiyaçları tespit ederek değerlendirmeyi, bunların çözümünü sağlayacak olan dijital araçları ve olası teknolojik alternatifleri belirlemeyi de içeren değerlendirme, seçme ve kullanma yeterliklerini kapsamaktadır. Bu bağlamda dijital ortamlara ve teknolojilere, kişisel ihtiyaçlara cevap verecek şekilde erişilmekte, ayarlanabilmekte ve özelleştirilebilmektedir. Bu süreçte bireyler, gerek rutin olan gerekse rutin olmayan tüm çalışmalarında karşılaştıkları problemlere yönelik analizleri sonucunda ihtiyaç duyduğu teknolojileri sınırlılıklarını ve avantajlarını da bilerek en uygun olanını seçmektedirler. Bireyler, bu seçimleri sonucunda ortaya koydukları çözümlerini değerlendirmekte, bilinçli kararlar alarak yeni teknolojik gelişmeleri takip edebilmekte ve bunların kullanımlarını kolaylıkla anlayabilmektedir. Ayrıca ürettiği çözümleri farklı problem durumlarına uyarlayabildiği gibi başkalarına da bu konularda rehberlik edebilmektedir.

 

5.3. Dijital Teknolojilerin Yaratıcı Bir Şekilde Kullanılması

Ref: Resim Freepik sitesinden alınmıştır.

Bu alt yeterlik alanı dijital araçların ve teknolojilerin problemleri çözecek şekilde bilgi oluşturmak için yenilikçi kullanımını içermektedir. Bu kapsamda dijital ortamlardaki kavramsal sorunları ve problem durumlarını anlamak ve çözmek için aktif katılım sağlamak ve diğer bireylerle işbirliği içerinde yaratıcı çözümler ortaya çıkaracak bilişsel ve teknik beceriler işe koşulmaktadır. Bu yeterlik alanındaki birey, dijital teknolojileri ve ortamları kullanarak yaratıcı bir şekilde kendini ifade edebilmekte, problemlere çözümler üretebilmenin yanında yenilikçi bilgi ve çözümler üretebilmektedir. Bunlarla birlikte, bireyler, tüm teknolojik imkânlardan ve olanaklardan yararlanabilmekte, bu kaynakları ve alternatiflerini kullanarak anlamlı bilgiler ve içerikler üretebilmekte, zengin dijital medya formatlarını da kullanarak kendini etkili bir şekilde yansıtabilmekte, tüm süreçlerde bireysel kararlar alabildiği gibi diğer bireylerle de işbirliği yapabileceği ortamlarda aktif rol alabilmektedir. Tüm bu süreçler içerisinde eleştirel bir yaklaşımla kendi bilgi, beceri ve tutumlarını da geliştiren bireyler, toplum için yararlı bilgi ve çözümler üretebilmektedir.

 

5.4. Dijital Yeterlik Boşluklarının Belirlenmesi

Ref: Resim Freepik sitesinden alınmıştır.

Bu alt yeterlik alanı bireyin, kendi dijital yetkinliğinin hangi noktalarda ve alanlarda geliştirilmesi veya güncellenmesi gerektiğini anlamasını ve bu bakış açısıyla başkalarının dijital yetkinlik gelişimlerini destekleyebilmesini içermektedir. Bu kapsamda kendini geliştirme fırsatlarının aranması ve dijital teknolojilerdeki gelişmelerin de düzenli takibi yapılarak bunların anlaşılması ve kullanılabilmesi gerekmektedir. Yani problem çözme ana yeterlik alanının kilit alt alanı olan dijital yeterlik boşluklarının belirlenmesi, bireyin kendi yeterliklerinin farkında olmasını, problemlerle karşılaştığında bu yeterliklerinin çözüm sağlayıp sağlayamadığını değerlendirmesini, bu değerlendirmeye bağlı olarak var olan yeterlikleri bireyi çözüme taşımıyorsa kendini geliştirmesini gerektirmektedir.

 

Tartışma

 Deneyim ve Tecrübe Paylaşımı.

Aşağıdaki Triceder uygulaması üzerinden DigComp 2.1.  Dijital Yeterlik Çerçevesinin “Problem Çözme” altındaki 4 alt yeterliğinden 2 tanesine yönelik tecrübe ve deneyimlerinizi paylaşmanızı beklemekteyiz. Unutmayınız ki bu deneyim aktarımı mesleki gelişim yapısı içinde meslektaşlarınıza yeni fikirler vermesi açısından oldukça önemlidir.

 

Problem çözme yeterlik düzeyinde bir alt dijital yeterliğin nasıl seviyelendirildiğini görselden inceleyebilirsiniz.

 

 

DigComp Dijital İçerik Oluşturma Yeterlik Alanı ile eTwinning Bağlamı

Lise düzeyinde ingilizce öğretmenliği alanında başarılı ve etkili eTwinning projeleri yürüten eTwinner’larımızdan Sayın Deniz ŞENGÜL hocamızın “eTwinning projelerimin dijital boyutunda problem çözme stratejilerim” isimli videosunu izlemenizi öneriyoruz.

Deniz ŞENGÜL (Bursa)

 

Modül Görevi

1. Aşağıdaki son değerlendirme anketimizi doldurunuz. 

 

2. Lütfen Modül ile ilgili  quiz sorularını cevaplamayı unutmayınız.

Kaynaklar

Hayes, J. R. (1989). The Complete Problem Solver (2. Press). Rouledge.

The European Commission’s science and knowledge service, (2019).

OECD, (2014). TALIS 2013 Results: In international Perspective on Teaching and Learning.

Vuorikari, R. (2016). DigComp 2.0: The Digital Competence Framework for Citizens. Update Phase 1: The Conceptual Reference Model. Luxembourg: Publications Office of the Eurpan Union.

Modül Rozeti